पुढील पाच वर्षांमध्ये नाशिक जिल्ह्याचं शिक्षणाचं प्रगतीपुस्तक कसं अपेक्षित आहे? तुम्ही म्हणाल पाच वर्षांचंच का? तर आता निवडणुका येत आहेत. निवडणुकीमध्ये मोठमोठी आश्वासनं दिली जातील. पण त्याही पेक्षा मला माझ्या शहराची शैक्षणिक प्रगती जास्त महत्त्वाची वाटते. त्या प्रगतीची दिशा सर्वांना समजणं गरजेचं आहे. त्यानुसार निवडून आलेले सदस्य, स्थानिक स्वराज्य संस्था, जिल्हापरिषद विविध एनजीओज, शिक्षक, शिक्षणमंडळ हे सर्व एकत्रितपणे त्यावर काम करतील जेणेकरून प्रगतीपुस्तकामध्ये शहराची खरोखरची शैक्षणिक प्रगती दिसेल.
सर्वांत पहिलं म्हणजे येत्या जूनपासून शाळा नव्या जोमाने सुरू होतील. दोन वर्षांमध्ये कोरोनामुळे विद्यार्थ्यांचा प्रचंड लर्निंग लॉस झाला. एका सर्व्हेनुसार पाचवीच्या साठ टक्के विद्यार्थ्यांना इयत्ता दुसरीचं अंकज्ञान येत नाही. म्हणून शिक्षणव्यवस्थेने पायाभूत साक्षरतेकडे लक्ष देणं गरजेचं आहे. त्या त्या भागातील नगरसेवकर, एनजीओज, शिक्षणमंडळ यांनी एकत्रित येऊन शाळांना भेटी देऊन असे विद्यार्थी शोधून त्यांच्या शैक्षणिक प्रगतीसाठी काम करणं गरजेचं आहे. प्रत्येक पुढाऱ्याकडे ग्रॅज्युएट झालेले कार्यकर्ते असतात. त्यांच्याच भागातील नगरपालिकेच्या शाळेतील तीन-चार विद्यार्थ्यांची जबाबदारी त्यांनी उचलली आणि किमान रोज एक तास अंकगणित आणि वाचन शिकवलं तरी तीन महिन्यांत प्रगती दिसून येईल.
दुसरा महत्त्वाचा मुद्दा असा की सरकारी शाळेच्या इमारती, बाथरूम्स आणि शैक्षणिक साहित्य यांची दुरुस्ती होणं आवश्यक आहे. सर्वांत महत्वाचं म्हणजे त्या शाळेवर या आधी किती वेळा दुरुस्ती झाली याचा तक्ता शाळेच्या बाहेर लिहिलेला हवा. नाही तर एकाच शाळेवर अनेक वेळा सरकारकडून तर कधी लोकसहभागातून काम केलं जाईल. शाळा व्यवस्थित नसेल तर त्यासाठी सरपंच, नगरसेवक, सामाजिक संस्था यांनी शाळा दुरुस्ती करून ती जागा शिकण्यायोग्य करणं गरजेचं ठरतं. भारताच्या पंचाहत्तर वर्षांच्या अमृत महोत्सवात आपण किमान तेवढी अपेक्षा तरी स्थानिक स्वराज्य संस्थांत निवडून येणाऱ्या प्रतिनिधींकडून करू शकतो.
येत्या पाच वर्षांत नवीन राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाची अंमलबजावणी होणार आहे. राज्य सरकारला ते बंधनकारक असेल. पण त्यासाठी नाशिक तयार आहे का? तयार आहे का याचा अर्थ नाशिक शहरातील सर्व शिक्षक, संस्थाचालक, महानगर पालिकेमधले सर्व नगरसेवक, प्रशासन अधिकारी आणि मुख्य म्हणजे पालक यांना प्रशिक्षणाची गरज लागेल. आपल्याला शैक्षणिक धोरण सर्वांना समजावून सांगणं, त्याच्या अंमलबजावणीसाठी पुढाकार घ्यावा लागेल. 'घोका आणि ओका' या मानसिकतेतून सर्वांना बाहेर काढावं लागेल. यासाठी शहरात जनजागृती करावी लागेल. राजकीय पुढारी, वृत्तपत्रं, शिक्षणक्षेत्रातील तज्ज्ञ, शिक्षण विभाग, संस्थांचे मुख्याध्यापक यांनी पुढची दोन वर्षं दररोज जनजागृती कार्यक्रम घेणं गरजेचं आहे. कारण प्रश्न भावी पिढीचा आहे.
नाशिक शहरामध्ये वाचनासाठी लायब्ररी वाढवायला हव्या. नगरसेवकांनी किमान एक लायब्ररी आणि अभ्यासिका निर्माण करणं गरजेचं आहे. बऱ्याच ठिकाणी शैक्षणिक उद्दिष्टासाठी, शाळेसाठी महानगरपालिकेने ओपन स्पेस सोडली आहे. त्याच्या बांधकामाचा एफएसआय वाढवणं गरजेचं आहे.
शाळेला जी घरपट्टी लावली जाते तिचा दर कमी करून संस्थेला दिलासा द्यायला हवा. वीज बिलासंदर्भात सुद्धा वीज दराचा फेरविचार व्हायला हवा. यांतून जे पैसे वाचतील त्या पैशांची गुंतवणूक संस्था अधिक उत्तम सोयीसुविधांसाठी करतील.
मित्रांनो, शिक्षणक्षेत्रात आमूलाग्र बदल जागतिक पातळीवर होतायत. नाशिक यामध्ये मागे नको. यासाठी औद्योगिक क्षेत्रातील उद्योजकांना हवं असलेलं मनुष्यबळ आणि कॉलेज देत असलेलं शिक्षण यांत कोऑर्डिनेशन होण्यासाठी स्थानिक पातळीवर समिती नेमावी. जी महिन्यातून किमान दोनदा भेटून शहरातल्या मनुष्यबळाला कौशल्य प्राप्त होण्यासाठी मार्गदर्शन करेल.
थोडक्यात काय, पुढील पाच वर्षांत शिक्षणाचा पाया भक्कम करायचा. त्यासाठी पायाभूत अंकज्ञान आणि वाचन कौशल्यावर भर द्यायचा, उच्च शिक्षणामध्ये व्यावसायिक कौशल्यं विद्यार्थ्यांना अधिक उत्तम रीतीने प्राप्त होतील यासाठी इंफ्रास्ट्रक्स्चर्स, अभ्यासक्रम, तज्ज्ञांचं मार्गदर्शन सध्याच्या शैक्षणिक संस्थांमध्ये उपलब्ध करून द्यायचं आहे.
पुढील पाच वर्षांत आंतरराष्ट्रीय स्तरावर नाशिकला आणण्यासाठी नाशिकला एज्युकेशन हब म्हणून विकसित करण्याचा अजेंडा आपण समोर ठेवू शकतो. त्यासाठी नाशिकमध्ये शैक्षणिक गुंतवणूक वाढवण्यासाठी डीम्ड युनिव्हर्सिटीजना प्रस्ताव देणं, फिनिशिंग स्कुल, मल्टि डिसिप्लिनरी कॉलेज, लिबरल आर्ट कॉलेज निर्माण होण्यासाठी प्रयत्न करणं गरजेचं आहे. कृषी विद्यापीठ आणण्यासाठी सरकारी पातळीवर दबाव गट बनवणं आवश्यक आहे पण त्याआधी सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठाची मान्यता मिळालेले कॅम्पस चालू करणं अशा बऱ्याच गोष्टी नाशिकच्या शिक्षणासंदर्भात आपण करू शकतो; जेणेकरून येत्या पाच वर्षांत नाशिकला शैक्षणिक प्रगतीपुस्तकात पैकीच्या पैकी मार्क्स मिळतील आणि नाशिक अव्वल ठरेल.
सचिन उषा विलास जोशी
शिक्षण अभ्यासक
No comments:
Post a Comment